Özgül öğrenme güçlüğü (ÖÖG)

Bireylerin okuma, yazma, dinleme, anlama, kendini ifade etme ya da matematik alanında yaşıtlarına ve zekâsına göre beklenilenin önemli ölçüde altında olmasıdır. Özgül Öğrenme Güçlüğünün birkaç tipi vardır:

Disleksi

Okuma alanında güçlük
Disgrafi: Yazı alanında güçlük
Diskalkuli: Matematik alanında güçlük

En sık görülen tipi ise Disleksidir.

Özgül öğrenme güçlüğünün nedenleri henüz tam olarak bilinmemekle birlikte, merkezi sinir sisteminin işleyiş bozukluğundan kaynaklandığı ve yapısal olduğu düşünülmektedir.

Kesinlikle zekâ geriliği değildir. Özgül öğrenme tanısı almış çocukların zekâ düzeyleri ya normal düzeydedir ya da normalin üzerindedir. ÖÖG tanısı, özel standart testler aracılığı ile uzmanlar tarafından konulmaktadır. Okul öncesi dönemde bazı belirtiler olmasına karşın, genellikle okul çağındaki çocukların %15 -20’sine bu tanı konulmaktadır.

ÖÖG tanısı almış bireylerde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile birlikte görülebilir ancak bu ikisi kesinlikle farklı bozukluklardır. Okul başarıları genel olarak düşüktür. Yaşanılan başarısızlık ve hayal kırıklığı bazen kaygı bozukluğuna ya da özgüven eksikliğine neden olabilmektedir.

• ÖÖG tanısı almış çocuklar çoğu şeyi ters algılayabilirler
• Saati okumakta ve çizmekte zorlanırlar
• Okurken kelimeleri yanlış hecelerler.
• Sesli okumak bir kâbus olabilir.
• Zaman kavramlarını öğrenirken sıkıntı yaşarlar.
• Ritmik saymalarda ve sıralı olan becerilerde sıkıntı yaşarlar.
• Okurken bazı kelimeleri atlarlar.
• Çarpım tablosunu ezberlemekte güçlük çekerler.

Hiperleksi

1967 yılından bu yana bu konuda çok az çalışma yayınlanmıştır. Önceki araştırmacılar hiperleksi tanımını, formal bir eğitim almadan 5 yaşından önce okumayı öğrenen ayrıca dilde ve sosyal ilişkilerinde güçlük olan bir grup olarak tanımlamışlardır. Cohen ve arkadaşları 1987 yılında, hiperleksiyi, disleksinin (sadece yazma dili anlamayla ilişkili) aksine,  hem konuşma hem de yazmayla ilişkili ağır bir dil bozukluğu olduğunu öne sürmüşlerdir. Richman ve Kitchell 1982 de bu tip çocuklarda üstün bir işitsel ve görsel hafızaya sahip olduklarını ayrıca yalın kelimeleri bir makale içinde olmasına göre daha iyi tanıdıklarını söyledi. Bu çocuklarda kategorize etme güçlüğü vardır ve cümle içindeki yapısal ve anlama ilişkin ipuçlarını yakalamakta güçlük yaşarlar. Bu gözlemlerden bu çocuklarda bilginin izole küçük parçalar halinde depolandığı hipotezi ortaya atılmıştır.

Chicago’da Center for Speech and Language Disorder ‘da yapılan çalışmalarda bu grupla ilgili dört parametre incelenmiştir.

1. Okumaya erken başlama

2. İlginç dil öğrenme bozuklukları

3. Sosyalleşmede problemler

4. Gelişim öyküsü. 

Belirtileri Nelerdir? 

1- Okumaya Erken Başlama: En önemli komponent kelimeleri dekode (tanıması) edebilmesidir. Bu ana-baba tarafından öğretilmez ve 18-24 ay arası bu tarzda kelimeleri ve sayıları erken tanıması şaşkınlıkla karşılanır. 3 yaşına kadar yazılı kelimeleri tanır ve okurlar. Bazen konuşma tamamlanamadan da meydana gelebilir. Çocuklar kelimelerden büyüleyici bir tarzda etkilenirler.

2. İlginç Dil Öğrenme Bozuklukları: Bu çocuklardan konuşabilenleri (bu tipe nonverbal hiperpleksi denir.) aşağıdaki özelliklerin hemen hepsini taşırlar.

a- İlk heceleme ve konuşma denemeleri ekolaliktir.

b- Harflere, sayılara ve şarkı sözlerine karşı iyi bir işitsel hafızaları olduğu gibi iyi bir görsel hafızaları da vardır.

c- Tek kelimeleri anlamaları cümleyi anlamalarına göre daha iyidir.

d- Gestalt işlemleme

e- Tekrarlayıcı ve basma kalıp konuşmaları vardır ve konuşmanın içeriğinde sık sık kendilerine has kelime ve cümlecikler kullanır.

f-  Konuşması normal bile olsa konuşmayı başlatma ve sürdürmede sorunları vardır.

3. Sosyalleşmede Problemler: Bu grup bozukluklar dili anlamadaki zorlukla ilişkili olabilir. İncelenen gruptaki çocuklarda aşağıdaki davranışlardan bazıları herhangi bir anda tespit edilebilir. Bunlar; uyumsuz davranışlar, ritüalistik davranışlar, aynılıkta aşırı ısrar (konunun devamında bahsedilecek), Bir duygusal durumdan diğerine geçişte zorlanmalar, öfke nöbetleri, Yaygın anksiyete ve özgün korkular, gruba uyumda zorlanma, yaşıtlarıyla arkadaşlık kuramama, yüksek sesli makinelere karşı duyarlılıktır.

Dilde gelişme oldukça bu davranış patolojilerinde de azalma olmaktadır.  Bu çocukların bir kısmı otistik bozukluğa benzer ancak 2-3 yaşında gelişen dil becerileri ile bu gruptan ayrılırlar. 

4. Gelişim Öyküleri: Aşağıda sayılan altı madde bu grupta sıklıkla gözlenir.

a- Bunlar çoğunlukla erkektir.

b- 18 ay ve 2 yaşına kadar normal gelişmişken, bundan sonra bir gerileme gösterirler.

c-  Normal bir heceleme (speech) anormal bir prozodi ile beraberdir.

d-  Bazılarında silik nörolojik bulgular olsa da genelde nörolojik bulgu vermezler.

e-  Hepsinde davranışsal ve sosyal anormallikler varken bazılarında self-stimulasyonlar gözlenir.

f-   Dili anlamada sorun yaşarlar.

g-  5 yaşından önce okurlar ve kelimeler karşısında büyülenmiş gibi bir davranış gösterirler.

Özgül Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Özellikleri

Okuma ve Yazma Alanında:

• Okurken harflerin ya da sayıların yönünü ters yazma, kelimeleri sondan başa doğru yazma
• Kelimeleri tersten okuyup yazma
• Harf atlayarak, kelimeyi eksik yazma ya da kelimeye fazladan eklemeler yapma
• Özellikle noktalı ve noktasız harfleri karıştırma
• Okurken ya da yazarken harfleri karıştırma ( b yerine d, s yerine z vs.)
• Okurken konsantrasyon problemi yaşama ve sıklıkla bulundukları yeri kaybetme ya da satır atlama
• Yazı yazarken çok çabuk yorulma ve sıkılma gözükebilir.

Matematik Alanında:

• Matematik ve sayı sembollerini öğrenmede güçlük
• Basit işlemleri öğrenememe ( dört işlemde sıkıntı yaşama)
• Problemler konusunda işlem yapmada zorlanma ve güçlük 
• Özellikle çarpım tablosunu ezberleyememe gözükebilir.

Diğer Alanlarda:

• Zaman kavramında sıkıntılar yaşanabilir. Dün- bugün- yarın kavramlarını zor öğrenme, doğru kullanamama gözükebilir.
• Saat öğrenmede zorlanma yaşanılabilir.
• Yön kavramlarını geç öğrenme (sağını solunu öğrenmede sıkıntı yaşama) olabilir.
• Alfabenin harflerini öğrenememe ya da yarısından çoğunda sıralamada karışıklık yaşama gözükebilir.
• Günleri, ayları, mevsimleri öğrenmede güçlük yaşanılabilir.
• Seyrettiği bir filmi ya da yaşadığı bir olayı anlatırken sırasıyla aktaramayabilir.